OSNOVNI POJMOVI I OSNOVNA PRAVILA
Zastarelost predstavlja pravni institut kojim se gubi pravo države da vodi krivični postupak protiv učinioca krivičnog dela, odnosno da izvrši kaznu, zbog proteka zakonom propisanog vremena.
U sistemu krivičnog prava Republike Srbije, zastarelost je uređena u Krivičnom zakoniku (“Službeni glasnik RS”, br. 85/2005, 88/2005 – ispravka, 107/2005 – ispravka, 72/2009, 121/2012, 104/2013, 108/2014, 94/2016, 35/2019, 129/2021…).
Zastarelost krivičnog gonjenja znači da po isteku određenog vremenskog roka od izvršenja krivičnog dela, državni organi više ne mogu da pokrenu niti vode postupak protiv učinioca.
Prema članu 103. Krivičnog zakonika, zastarelost krivičnog gonjenja nastupa:
1) dvadeset godina od izvršenja krivičnog dela za koje se po zakonu može izreći kazna zatvora preko petnaest godina;
2) petnaest godina od izvršenja krivičnog dela za koje se po zakonu može izreći kazna zatvora preko deset godina;
3) deset godina od izvršenja krivičnog dela za koje se po zakonu može izreći kazna zatvora preko pet godina;
4) pet godina od izvršenja krivičnog dela za koje se po zakonu može izreći kazna zatvora preko tri godine;
5) tri godine od izvršenja krivičnog dela za koje se po zakonu može izreći kazna zatvora preko jedne godine;
6) dve godine od izvršenja krivičnog dela za koje se po zakonu može izreći kazna zatvora do jedne godine ili novčana kazna.
NAPOMENA
Važno je naglasiti da se zakonski rok zastarelosti računa od dana kada je krivično delo izvršeno.
PREKID ZASTARE
Zastarelost krivičnog gonjenja se prekida svakom radnjom nadležnog organa preduzetom radi gonjenja učinioca.
Zastarelost krivičnog gonjenja počinje od dana kad je krivično delo izvršeno. Ukoliko posledica krivičnog dela nastupi kasnije, zastarelost krivičnog gonjenja počinje od dana kada je posledica nastupila.
Prema članu 104. KZ, kada dođe do prekida zastare, rok počinje da teče iznova, ali ukupno vreme ne može preći dvostruki zakonski rok za zastarelost.
Na primer: Ako je zastarelost za određeno delo 5 godina, nakon prekida se može produžiti najviše do 10 godina.
APSOLUTNA ZASTARELOST
Postoji i apsolutna zastarelost, koja nastupa bez obzira na prekide, ukoliko je proteklo dvostruko više vremena od roka propisanog za zastarelost.
KRIVIČNA DELA NA KOJA SE NE PRIMENJUJE INSTITUT ZASTARELOSTI
Prema članu 108. Krivičnog zakonika krivično gonjenje i izvršenje kazne ne zastarevaju za krivična dela predviđena u čl. 370. do 375. ovog zakonika, za krivična dela za koje je propisana kazna doživotnog zatvora, kao ni za krivična dela za koja po ratifikovanim međunarodnim ugovorima zastarelost ne može da nastupi.
Takođe, Zakon o sprečavanju nasilja u porodici i određeni posebni zakoni (npr. u vezi sa zlostavljanjem maloletnih lica) mogu predvideti odloženi početak tečenja roka zastarelosti, najčešće od dana punoletstva žrtve.
ZASTARELOST IZVRŠENJA KRIVIČNE SANKCIJE
Ovo je poseban oblik zastare koji se odnosi na izvršenje već pravosnažno izrečene kazne.
Prema članu 105. Krivičnog zakonika:
1) dvadeset godina od osude na kaznu zatvora preko petnaest godina;
2) petnaest godina od osude na kaznu zatvora preko deset godina;
3) deset godina od osude na kaznu zatvora preko pet godina;
4) pet godina od osude na kaznu zatvora preko tri godine;
5) tri godine od osude na kaznu zatvora preko jedne godine;
6) dve godine od osude na kaznu zatvora do jedne godine, na novčanu kaznu, na kaznu rada u javnom interesu, ili na kaznu oduzimanja vozačke dozvole
I ovde se rok računa od dana pravnosnažnosti presude.
NAPOMENA
Upravo zato je važno da se u svakom konkretnom slučaju pravovremeno ispita:
kada je delo izvršeno,
koji je rok zastarelosti po zakonu,
da li je bilo prekida,
da li je nastupila relativna ili apsolutna zastarelost.
Advokatska kancelarija Sekulić pruža pouzdanu i stručnu pravnu pomoć u svim fazama krivičnog postupka. Ukoliko imate dilemu da li je u vašem slučaju nastupila zastarelost – obratite nam se s poverenjem.
